چربی خون بالا در دیابت
چربی خون بالا در دیابت - رابطه، راهکارها و مدیریت کلسترول بالا جهت کاهش عوارض آن
خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی در افراد مبتلا به دیابت، دو تا چهار برابر بیشتر از افرادی است که به دیابت مبتلا نیستند. از جمله عوامل مؤثر در ایجاد این بیماری‌ها می‌توان به افزایش چربی خون، کنترل نبودن قند خون، اضافه‌وزن، چاقی و فشارخون بالا اشاره کرد. مدیریت چربی خون در دیابت، به‌ویژه در دیابت نوع دو، یکی از راهکارهای کلیدی برای کاهش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی محسوب می‌شود. تری‌گلیسیرید، کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL) ازجمله چربی‌های مهم خون هستند که لازم است در محدودۀ سالم نگه داشته شوند. در این مقاله به بررسی رابطۀ چربی خون و دیابت، تأثیر آن بر سلامتی و راهکارهای مدیریت آن می‌پردازیم.
آشنایی با انواع چربی‌های خون
چربی‌های موجود در خون، که به آن‌ها لیپید هم گفته می‌شود، نقش مهمی در سلامت بدن دارند. لیپیدها نه‌تنها منبع انرژی هستند، بلکه در ساختار سلول‌ها هم شرکت می‌کنند. از مهم‌ترین انواع چربی‌های خون می‌توان به تری‌گلیسیرید، کلسترول HDL و کلسترول LDL اشاره کرد.
تری‌گلیسیرید
تری‌گلیسیرید یکی از چربی‌های رایج خون است که معمولاً در افراد مبتلا به دیابت با کنترل ضعیف قند خون افزایش می‌یابد. شواهد علمی نشان داده‌اند که سطح بالای تری‌گلیسیرید می‌تواند به‌عنوان یک عامل هشداردهنده در ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی در افراد مبتلا به دیابت در نظر گرفته شود.
کلسترول بد (LDL)
کلسترول بد زمانی خطرناک می‌شود که سطح آن در خون بالا برود. بالا بودن سطح این نوع کلسترول می‌تواند با رسوب در دیوارۀ رگ‌های خونی باعث گرفتگی یا تنگی رگ‌ها شود و به‌طور مستقیم خطر بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی را افزایش دهد.
کلسترول خوب (HDL)
HDL که به کلسترول خوب معروف است، به پاک‌سازی رسوبات کلسترول از دیوارۀ رگ‌ها کمک می‌کند و آن‌ها را به کبد منتقل می‌کند تا از بدن دفع شوند.
در مجموع، کاهش LDL و تری‌گلیسیرید و افزایش HDL می‌تواند به شکل مؤثری از بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی جلوگیری کند.
ارزیابی وضعیت چربی خون
اولین گام برای بررسی چربی خون، انجام آزمایش لیپید خون در آزمایشگاه است. مرحلۀ بعدی، تفسیر پزشک از نتایج آزمایش است. پزشک با در نظر گرفتن سن، نوع دیابت، سابقۀ بیماری و سایر فاکتورهای خطر، محدودۀ هدف را برای سطح کلسترول هر فرد تعیین می‌کند و اقدامات درمانی مناسب را پیشنهاد می‌دهد. اگر مبتلا به دیابت هستید بهتر است در زمان‌های زیر سطح چربی خون خود را بررسی کنید:
- هنگام تشخیص دیابت
- هر پنج سال یکبار (در صورت طبیعی بودن سطح چربی خون)
- ۴ تا 12 هفته پس از شروع داروهای کاهندۀ چربی خون
- سالیانه درصورت مصرف داروهای کاهندۀ چربی خون
مدیریت چربی خون در دیابت
برای کنترل بهتر سطح چربی خون، لازم است با روش‌های علمی و عملی مدیریت آن آشنا باشید. در این بخش، دو مسیر مهم برای مدیریت چربی خون در افراد مبتلا به دیابت معرفی می‌شود.
۱. اصلاح سبک زندگی؛ نخستین قدم درمانی
تغییر سبک زندگی، نخستین خط درمان برای مدیریت چربی خون است. عادت‌های تغذیه‌ای صحیح، کنترل وزن، فعالیت بدنی منظم، مدیریت استرس و اجتناب از مصرف دخانیات و مشروبات الکلی، از ارکان اصلی این رویکرد هستند.
- انتخاب‌های غذایی سالم: کاهش مصرف روغن‌های جامد، کره، خامه، مارگارین و پنیرهای پرچرب و جایگزینی آن‌ها با روغن‌های مایع گیاهی می‌تواند به کاهش سطح LDL کمک کند. نان‌ها و غلات کامل، حبوبات، جودوسر، میوه‌ها و سبزیجاتِ سرشار از فیبر، به‌ویژه فیبر محلول، نقش مؤثری در کاهش کلسترول دارند. ترکیباتی به نام اِسترول‌ها و اِستانول‌ها که در میوه‌ها و سبزیجات وجود دارند هم می‌توانند جذب کلسترول را کاهش دهند. این ترکیبات ساختاری شبیه کلسترول دارند و هنگام هضم غذا، جلوی جذب کلسترول در دستگاه گوارش را می‌گیرند.
- کاهش وزن: کاهش وزن حتی به اندازۀ ۵ تا ۱۰ درصد وزن بدن، باعث بهبود حساسیت به انسولین، کاهش ترشح مواد التهاب‌زا در بدن (که می‌توانند به رگ‌ها آسیب برسانند)، کاهش تری‌گلیسیرید و LDL و در نهایت کاهش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌شود.
اگر به‌دنبال راهی برای کاهش وزن و بهبود چربی خون هستید، کلاس تناسب اندام گابریک می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد.
- فعالیت بدنی منظم: دست‌کم ۱۵۰ دقیقه ورزش و فعالیت بدنی با شدت متوسط در هفته می‌تواند سطح تری‌گلیسیرید را کاهش و HDL را افزایش دهد.
- ترک دخانیات: ترکیباتی مثل مونوکسید کربن و آکرولین موجود در سیگار و قلیان باعث کاهش HDL و افزایش LDL می‌شوند که خطر آسیب به رگ‌ها و ابتلا به بیماری‌های قلبی را بالا می‌برند.
۲. استفاده از دارو در صورت نیاز
در صورتی‌که تغییر سبک زندگی به‌تنهایی باعث بهبود چربی خون در مدت سه ماه نشود، ممکن است پزشک درمان دارویی را توصیه کند. در این صورت، نوع دارو و نحوۀ مصرف آن باید باتوجه به شرایط فرد، به‌صورت کاملاً اختصاصی و تحت نظر پزشک تعیین شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد هایپرکلسترولمیا خانوادگی کلیپ زیر را ببینید
کلسترول خون بالا از بدو تولد
در بیماری هایپرکلسترولمیای خانوادگی که یک اختلال ژنتیکی است، سطح کلسترول خون از دوران کودکی بالاست و حتی در صورت داشتن سبک زندگی سالم، مصرف داروهای کاهندۀ چربی ضروری است. تشخیص زودهنگام این بیماری و درمان مؤثر می‌تواند از بروز عوارض قلبی جلوگیری کند.
در نهایت
کنترل چربی خون برای افراد مبتلا به دیابت بسیار اهمیت دارد، چرا که نقش مهمی در پیشگیری از عوارض قلبی‌عروقی ایفا می‌کند. اصلاح سبک زندگی، آزمایش‌های منظم و استفاده از دارو در صورت لزوم، سه راهکار اصلی برای حفظ سلامت قلب و عروق در کنار مدیریت بهتر دیابت هستند.
سوالات متداول (FAQ)
1. آیا چربی خون باعث افزایش قند خون می‌شود؟
چربی خون به طور مستقیم قند خون را افزایش نمی‌دهد، اما می‌تواند حساسیت به انسولین را کاهش دهد.
2. چند وقت یکبار باید آزمایش چربی خون انجام شود؟
زمان دقیق بسته به نظر پزشک است، اما معمولاً سالیانه توصیه می‌شود.
3. آیا مصرف دارو برای کنترل چربی خون ضروری است؟
در برخی افراد، تغییر سبک زندگی کافی نیست و پزشک دارو تجویز می‌کند.
