نشانگر رنگی تغذیه‌ای یا چراغ راهنمای تغذیه‌ای
نشانگر رنگی تغذیه‌ای، همان برچسب رنگی چراغ راهنمای روی محصولات غذایی هستند.
درج برچسب نشانگر رنگی تغذیه‌ای (چراغ راهنمای تغذیه‌ای) بر روی محصولات غذایی و آشامیدنی با مشارکت و همکاری سازمان غذا و دارو و صاحبان صنایع غذایی و آشامیدنی در حال اجرا است. نشانگرهای رنگی تغذیه‌ای به عنوان یک راهنمای مطمئن برای انتخاب مواد غذایی سالم‌تر است.
اجزای نشانگرهای رنگی تغذیه‌ای
- آرم سازمان غذا و دارو
- معیار و اندازه سهم بسته و تعداد سهم در آن بسته
- میزان انرژی در هر سهم برحسب کیلوکالری
- شاخص‌های مورد ارزیابی (مواد مغذی) مؤثر در سلامتی
- مقدار عددی و واحد اندازه‌گیری شاخص‌های مورد ارزیابی در اندازه سهم
- نشانگرهای رنگی (رنگ‌های سبز، نارنجی و قرمز)
- راهنمای رنگی
- شماره پروانه‌های بهداشتی تولید/ورود
مفهوم رنگ‌های نشانگر رنگی تغذیه‌ای
نشانگرهای رنگی تغذیه‌ای، همان برچسب رنگی چراغ راهنمای روی محصولات غذایی هستند که مقدار پنج شاخص مهم مؤثر در سلامتی یعنی انرژی، قند، چربی، نمک و اسیدهای چرب ترانس موجود در محصولات غذایی را با رنگ‌های سبز، نارنجی و قرمز مشخص می‌کنند. این نشانگرها کمک می‌کنند تا در زمان خرید، در یک نگاه با ارزیابی این شاخص‌ها، انتخاب مناسبی داشته باشیم.
- زمانی که انرژی، قند، چربی، نمک یا اسیدهای چرب ترانس موجود در یک محصول خوراکی سبز باشد، به این معنا است که مقدار آن‌ها در آن خوراکی اندک است، بنابراین از این نظر انتخاب سالم‌تری هستند.
- اگر انرژی، قند، چربی، نمک یا اسیدهای چرب ترانس موجود در یک محصول خوراکی نارنجی باشد، به این معنا است که مقدار آن‌ها در آن خوراکی متوسط است، بنابراین از این نظر انتخاب نسبتاً مناسب به حساب می‌آیند.
- چنانچه انرژی، قند، چربی، نمک یا اسیدهای چرب ترانس موجود در یک محصول خوراکی قرمز باشد، به این معنا است که مقدار آن‌ها در آن خوراکی زیاد است، بنابراین از این نظر انتخاب ناسالم‌تری به حساب می‌آیند.
کاربرد نشانگرهای رنگی تغذیه‌ای
در نشانگرهای رنگی تغذیه‌ای علاوه بر رنگ، مقدار موجود از هرکدام از شاخص‌های قند، چربی، نمک و اسیدهای چرب ترانس در مقدار مشخصی از یک محصول غذایی، مشخص می‌شود که به تصمیم‌گیری ما برای انتخاب مناسب کمک می‌کند.
این نشانگرها به منظور مقایسه دو نوع محصول غذایی مختلف نیست، بلکه برای مقایسه یک نوع محصول با تولیدات متفاوت است، مثلاً در مقایسه بین دو بسته چوب‌شور از دو کارخانه مختلف.
باید توجه کنیم اولویت انتخاب با محصولاتی است که در وهله اول تعداد شاخص‌های سبز رنگ بیشتر و قرمز رنگ کمتری داشته باشند. در مرحله بعد بین شاخص‌های هم‌رنگ، محصولی که مقدار شاخص در آن کمتر است، انتخاب سالم‌تری به حساب می‌آید.
جدول ارزش غذایی یا جدول حقایق تغذیه‌ای
روی برخی از محصولات غذایی، علاوه بر نشانگر رنگی تغذیه‌ای یا چراغ راهنمای تغذیه‌ای، جدولی تحت عنوان جدول ارزش غذایی یا جدول حقایق تغذیه‌ای درج شده است. معمولاً اطلاعات موجود در این جدول بر اساس محصول متفاوت است اما عموماً تمام این جداول شامل همه یا تعدادی از اجزای زیر هستند:
- مقداری از خوراکی که ترکیبات آن در جدول آمده است. این قسمت ممکن است به صورت گرم بالای جدول درج شده باشد و یا به صورت ستون‌های جداگانه در قالب ۱۰۰ گرم و هر سهم در جدول آورده شود.
- مقدار ترکیبات مختلف موجود در ماده غذایی شامل انرژی کل، کربوهیدرات کل (گاهی مقادیر قند و نشاسته جداگانه زیر این قسمت آورده می‌شود)، چربی کل (گاهی مقادیر چربی اشباع، کلسترول و چربی ترانس زیر این قسمت آورده می‌شود)، پروتئین، فیبر، نمک و … بر حسب گرم، به استثنای انرژی کل.
- در برخی از جدول ستونی تحت عنوان ارزش روزانه درج می‌شود که نشان می‌دهد این خوراکی چند درصد از نیاز مصرف کننده را از ترکیبات غذایی برآورده می‌کند. با توجه به اینکه نیاز افراد مختلف بسته به سن و شرایط سلامتی برای دریافت ترکیبات غذایی متفاوت است، توصیه می‌شود مقادیر این ستون معیاری برای انتخاب محصول در نظر گرفته نشود.
کدام معیار برای انتخاب خوراکی در دیابت مناسب‌تر است: نشانگر رنگی تغذیه‌ای یا جدول ارزش غذایی؟
به یاد داشته باشیم نشانگرهای رنگی تغذیه‌ای با هدف انتخاب خوراکی‌های سالم‌تر طراحی شده‌اند ولی در دیابت عموماً علاوه بر این موضوع ما به دنبال مقدار کربوهیدرات موجود در خوراکی‌ها نیز هستیم تا بتوانیم تأثیر مصرف خوراکی‌ها را بر قند خون پیش‌بینی کرده و یا حتی میزان مصرف انسولین غذایی و یا کوتاه اثر را هنگام استفاده از آن‌ها تنظیم نماییم.
در این صورت لازم است توجه داشته باشیم که اطلاعات موجود در نشانگر رنگی تغذیه‌ای برای چنین تصمیم‌گیری‌هایی کافی نبوده و در رابطه با خوراکی‌هایی مانند انواع کیک، بیسکویت، شکلات، بستنی و سایر تنقلات حاوی کربوهیدرات قابل ملاحظه، لازم است محصولاتی را انتخاب نماییم که دارای جدول ارزش غذایی یا جدول حقایق تغذیه‌ای باشند.
علت این تأکید این است که در نشانگر رنگی تغذیه‌ای، تنها مقدار قند ساده موجود در خوراکی ذکر شده که تنها بخشی از کربوهیدرات موجود در آن‌ها را تشکیل می‌دهد. در حالی که در جدول ارزش غذایی یا جدول حقایق تغذیه‌ای، مقدار کل کربوهیدرات موجود در مقدار مشخص شده محصول آورده می‌شود. توجه داشته باشیم که کربوهیدرات عامل مهمی در تعیین تأثیر محصولات غذایی مانند انواع کیک، بیسکویت، شکلات، بستنی و … بر نوسان قند خون در دیابت به حساب می‌آیند.
