ورزش و دیابت

یکی از موضوع‌هایی که افراد دیابتی دربارۀ آن سوال‌های زیادی می‌پرسند، ورزش و دیابت است. پرتکرارترین سوالاتی که پرسیده می‌شود این‌ها هستند:

• آیا ورزش برای افراد دیابتی خوب است؟
• تاثیر ورزش بر دیابت چگونه است؟
• آیا ورزش در درمان دیابت یا کاهش قند خون تأثیر دارد؟
• مناسب‌‌ترین ورزش برای دیابتی‌ها کدام است؟

ورزش و فعالیت بدنی یکی از 7 رفتار خودمراقبتی در دیابت است که نقش بسیار مؤثری در پیشگیری از دیابت و کنترل قند خون دارد. بنابراین توصیه می‌شود همۀ افراد دیابتی در برنامۀ روزانۀ خود به ورزش منظم و افزایش فعالیت بدنی توجه داشته باشند. فقط لازم است دربارۀ تأثیر ورزش بر قند خون، مناسب‌ترین ورزش برای دیابتی‌ها، بهترین زمان ورزش و اصول صحیح ورزش در دیابت اطلاعات کافی داشته باشند.

تأثیر ورزش بر دیابت

تاثیر ورزش فراتر از مدیریت دیابت و کنترل قند خون است. به‌طوری‌که ورزش منظم می‌تواند در پیشگیری از بروز پیش‌دیابت و دیابت نوع 2، کنترل قند خون، کاهش نیاز به داروها در افراد دیابتی (البته با نظر پزشک) و کاهش ریسک عوارض دیابت موثر باشد. از اثرات دیگر ورزش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بهبود عملکرد انسولین: مقاومت به انسولین یکی از عواملی است که زمینه را برای بروز پیش‌دیابت، دیابت نوع 2، دیابت بارداری، عوارض دیابت، بیماری‌های قلبی‌عروقی و… فراهم می‌کند. ورزش با اثر بر عملکرد انسولین و افزایش حساسیت به آن، می‌تواند ریسک ابتلا به دیابت و سایر بیماری‌های مرتبط با مقاومت به انسولین را کاهش دهد و به کنترل قند خون و پیشگیری از عوارض دیابت در افراد دیابتی کمک کند.
• تنظیم فشار خون: فشار خون یکی از عواملی است که می‌تواند ریسک بیماری‌های قلبی و عوارض دیابت را افزایش دهد. ورزش منظم نقش مهمی در پیشگیری از بالا رفتن قند خون و بهبود فشار خون دارد.
• بهبود کلسترول و چربی خون: ورزش روی چربی خون هم اثر می‌گذارد و  با افزایش کلسترول خوب (HDL)، کاهش کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسیرید می‌تواند ریسک عوارض قلبی‌عروقی دیابت را کاهش دهد.
• کنترل وزن: افزایش وزن و چاقی از عواملی هستند که ارتباط مستقیم با بروز دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی‌عروقی دارند. فعالیت منظم ورزشی به‌همراه اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی مناسب نقش مؤثری در کاهش وزن دارد.
• کاهش استرس و بهبود وضعیت روحی: استرس‌های روزانه تاثیر زیادی بر سلامت جسم و روان دارد. روش‌های مختلفی برای مدیریت استرس و کاهش اثرات آن پیشنهاد شده است. ورزش روزانه و منظم یکی از راهکارهای توصیه‌شده برای کاهش سطح استرس است که با افزایش ترشح هورمون اِندورفین باعث ایجاد احساس شادی و لذت می‌شود. یکی از شایع‌ترین استرس‌ها در افراد دیابتی، نگرانی دربارۀ وضعیت کنترل قند خون و نوسانات آن (قند بالا یا افت قند) است. ورزش با بهبود وضعیت کنترل قند خون می‌تواند در کاهش این استرس هم نقش موثری داشته باشد و درواقع با یک تیر دو نشان را هدف می‌گیرد.

حالا که دربارۀ اثرات مفید و مؤثر ورزش در دیابت صحبت کردیم، شاید این سؤال پیش بیاید که مناسب‌ترین ورزش برای دیابتی‌ها کدام است؟

مناسب‌ترین ورزش برای افراد دیابتی

باتوجه‌به اینکه صدها رشتۀ ورزشی متنوع وجود دارد، برای انتخاب بهترین ورزش برای دیابتی‌ها لازم است به چند نکته توجه کنید:

• به علاقۀ شخصی خود توجه کنید: علاقه مهم‌ترین دلیل ادامۀ هر کاری است. پس ورزشی را انتخاب کنید که به آن علاقه دارید تا از انجام آن لذت ببرید و بتوانید آن را ادامه دهید.
• با مشورت پزشک وضعیت جسمی خود را بررسی کنید: در انتخاب ورزش به عواملی مانند سلامت جسمی، وضعیت کنترل قند خون و وجود یا نبود عوارض دیابت دقت کنید. حتی باوجود عوارض دیابت هم می‌توان فعالیت‌های ورزشی مناسب با شرایط را انجام داد. فقط قبل از آن نیاز است با پزشک خود مشورت کنید.

پیشنهاد می‌شود افراد دیابتی بالای 30 سال که دخانیات مصرف می‌کنند یا مبتلا به عوارض دیابت، بیماری قلبی‌عروقی و فشار خون هستند و افراد دیابتی بالای 40 سال، قبل از شروع ورزشی شدیدتر از یک پیاده‌روی تند، با پزشک مشورت کنند تا براساس شرایط خاص فرد، دربارۀ اقدامات تشخیصی و درمانی لازم قبل از شروع ورزش، تعیین نوع ورزش، مدت‌زمان و شدت ورزش تصمیم‌گیری کند.

• هدف خود را از انجام ورزش مشخص کنید: برای شروع ورزش، هدفی در نظر بگیرید تا نیروی محرک برای انجام ورزش باشد. با شناخت انواع ورزش می‌توانید ورزش متناسب با هدف خود را انتخاب کنید. به‌طورکلی ورزش‌ها به چهار دستۀ ورزش‌های هوازی، قدرتی، کششی و تعادلی تقسیم می‌شوند که بهترینِ آن برای افراد دیابتی ورزش‌های ترکیبی است.