آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی
hba1c چیست؟ آزمایش هموگلوبین ای وان سی یا HBA1c یا همان میانگین قند خون سه ماهه که گاهی a1c هم نوشته میشود، یک آزمایش تخصصی است که توسط پزشک معالج درخواست می‌گردد.
دیابت بیماری مزمنی است که برای کنترل بهتر، نیاز به مراقبت و اقدامات روزانه دارد. اما چطور می‌توان فهمید این مراقبت‌ها کافی و درست بوده است یا نه؟ برای این کار نیاز به بررسی‌های دوره‌ای دارید که یکی از آن‌ها آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی (HbA1C) است. در ادامه می‌خوانید که ای‌وان‌سی چیست، بررسی آن چه اهمیتی دارد، چطور می‌توان آن را بهتر کرد و تفاوت آن با میانگین تقریبی قند خون (Estimated average glucose یا eAG) چیست.
آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی چیست؟
در خون ما سلول‌هایی به نام گلبول قرمز وجود دارد. هریک از گلبول‌های قرمز تقریبا 90 تا 120 روز عمر می‌کنند. داخل گلبول‌های قرمز، پروتئینی به نام هِموگلوبین وجود دارد که به‌صورت طبیعی، تمایل دارد به قند متصل شود. تا زمانی که عمر گلبول قرمز تمام شود و تخریب شود، این اتصال قند به گلبول قرمز پابرجا باقی می‌ماند. در افراد مبتلا به دیابت به دلیل اینکه قند خون بالاتری نسبت به افراد غیر دیابتی دارند، قند بیشتری به هموگلوبین متصل میشود. بنابراین ای‌وان‌سی آن‌ها افزایش می‌یابد.
آزمایشگاه مقدار گلبول‌های قرمزی که قند به آن متصل شده است را اندازه‌گیری می‌کند و در برگۀ آزمایش با عنوان HbA1c بر‌حسب درصد بیان می‌کند. به‌عنوان مثال، ای‌وان‌سی برابر با ۷٪ به این معنی است که ۷٪ از هموگلوبین خون شما با قند ترکیب شده است. این عدد نشانگر میانگین قند خون شما طی 2 تا 3 ماه گذشته است. معمولاً پزشک هر 3 تا 6 ماه یک‌بار این آزمایش را از شما درخواست می‌کنند تا از آن به‌عنوان شاخصی برای پایش کنترل قند شما استفاده کند.
چرا باید ای‌وان‌سی را در محدودۀ هدف نگه‌داریم؟
دیابت بیماری مزمنی است که با آموزش، تمرین و کمک گرفتن از پزشک به‌خوبی قابل‌کنترل است. اما در مواردی که قند خون در درازمدت به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند باعث بروز عوارض دیابت شود. ازجمله این عوارض می‌توان به مشکلات چشم، کلیه و اعصاب محیطی اشاره نمود. طبق تحقیقات پزشکی، یکی از ابزارهایی که برای پیشگیری از بروز این عوارض کاربرد زیادی دارد، انجام آزمایش ای‌وان‌سی است. با نگه‌داشتن ای وان سی در محدودۀ کنترل‌شده، می‌توانید از بروز عوارض دیابت جلوگیری کنید. همچنین کنترل دقیق ای‌وان‌سی می‌تواند از پیشرفت عوارض در افرادی که در حال حاضر دچار عوارض هستند هم جلوگیری کند.
انجام آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
برای انجام این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی (مانند ناشتا بودن) ندارید. اما بهتر است اگر دچار بیماری یا کسالت هستید، انجام آن را به روز دیگری موکول کنید.
ای‌وان‌سی نرمال چند است؟
محدودۀ مناسب ای‌وان‌سی در افراد مختلف باتوجه به شرایط پزشکی مانند میزان کنترل دیابت، بیماری‌های همراه و… متفاوت است. بنابراین بهتر است برای آنکه بدانید ای‌وان‌سی خود را در چه محدوده‌ای حفظ کنید، با پزشک خود مشورت کنید.
در چه شرایطی نتایج آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی معتبر نیست؟
برای انجام آزمایش قند سه‌ماهه با پزشک خود مشورت کنید و این تست را در آزمایشگاهی معتبر انجام دهید تا از درستی نتایج آن مطمئن باشید. همچنین بهتر است همیشه به یک آزمایشگاه ثابت مراجعه کنید تا بتوانید نتایج را با هم مقایسه کنید. اما در بعضی شرایط، نتایج آزمایش به‌هیچ‌عنوان معتبر نخواهد بود و پزشک از آزمایش‌های جایگزین استفاده می‌کند. ازجمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم‌خونی‌ها (مثل تالاسمی)
- دریافت یا از دست دادن حجم زیاد خون در بازه زمانی اخیر
- سیروز کبدی
- همولیز (تخریب زود‌‌تر از موعد گلبول قرمز)
- بارداری
- مصرف بعضی داروها
- بالا رفتن اورۀ خون (اورِمیا) و بیماری کلیوی پیشرفته
آیا آزمایش ای وان سی برای مدیریت و کنترل قند خون کافی است؟
انجام آزمایش ای‌وان‌سی یک ابزار کاربردی برای بررسی وضعیت کنترل قند خون شماست. اما عدد ای‌وان‌سی نوسانات روزانۀ قند را نشان نمی‌دهد. زیرا مقدار آن، میانگینی از کل قندهای شما طی 3 ماه گذشته است. بنابراین حتی اگر عدد ای‌وان‌سی خوبی داشته باشید، ممکن است طی سه ماه گذشته، بارها قند بالا یا افت قند خون را تجربه کرده باشید اما از چشمتان پنهان مانده باشد. بنابراین توصیه میشود در کنار انجام آزمایش ای‌وان‌سی، قندتان را با دستگاه تست قند خون اندازه بگیرید یا با کمک سنسور پایش مداوم قند، از وضعیت نوسانات قندتان در تمام روز آگاه شوید. به این وسیله شما و پزشکتان می‌توانید تصمیمات دقیق‌تری برای کنترل بهتر دیابت بگیرید.
چگونه هموگلوبین ای‌وان‌سی را پایین بیاوریم؟
برای اینکه بتوانید قند سه‌ماهه را در محدودۀ مناسبی نگه‌دارید، لازم است کنترل قندهای روزانۀ خود را بهبود دهید. برای این کار لازم است با شرکت در کلاس‌های آموزشی استاندارد در زمینه‌های زیر مهارت پیدا کنید:
- رژیم غذایی مناسب دیابت
- مدیریت استرس
- داشتن برنامۀ ورزشی منظم
- نحوۀ استفادۀ صحیح از داروهای خوراکی دیابت و انسولین
تفاوت میانگین تقریبی قند خون (eAG) با آزمایش هموگلوبین ای‌وان‌سی چیست؟
گاهی در جواب آزمایش شما، علاوه‌بر ای‌وان‌سی، میانگین تقریبی قند خون (eAG) هم گزارش میشود. eAG میانگین قند خونتان است که آزمایشگاه باتوجه به درصد ای‌وان‌سی شما، آن را محاسبه می‌کند. به عبارتی هرچه ای‌وان‌سی شما بالاتر باشد، میانگین تقریبی قند خونتان هم بالاتر خواهد بود.
در پایان
به‌طورکلی انجام تست قندهای روزانه، در کنار آزمایش ای‌وان‌سی کمک می‌کنند دید بهتری به قندتان داشته باشید و با کمک پزشکتان تصمیم‌های بهتری برای مدیریت دیابت بگیرید. پس علاوه بر انجام دوره‌ای آزمایش ای‌وان‌سی از گرفتن تست روزانه غافل نشوید.
