دیابت خاموش یا پیش دیابت چیست؟
پیش دیابت به حالتی گفته می‌شود که قند خون فرد از حالت طبیعی بالاتر رفته است، اما هنوز آن‌قدر افزایش نیافته که به مرحله دیابت رسیده باشد.
در پیش دیابت، انسولین که هورمون تنظیم‌کننده قند خون است، به‌درستی کار نمی‌کند. بنابراین سلول‌های انسولین ساز در پانکراس (لوزالمعده) تلاش می‌کنند انسولین بیشتری بسازند تا قند خون را کنترل کنند. ادامه یافتن این روند می‌تواند به‌مرورزمان باعث فرسوده‌شدن سلول‌های انسولین ساز و درنتیجه کم شدن میزان انسولین شود. بنابراین قند خون از محدوده طبیعی بالاتر می‌رود و فرد مستعد ابتلا به دیابت نوع 2 می‌شود. اما لزوماً همه افراد مبتلا به پیش دیابت، در آینده مبتلابه دیابت نوع 2 نمی‌شوند. زیرا می‌توان با رعایت سبک زندگی سالم، ازجمله انتخاب‌های غذایی سالم و داشتن فعالیت فیزیکی و… از پیشروی این روند جلوگیری کرد. پیش دیابت اسامی دیگری مانند پره دیابت، دیابت پنهان، دیابت لبِ مرز و دیابتِ خاموش نیز دارد. تشخیص و مدیریت دیابتِ خاموش اهمیت زیادی دارد. زیرا ممکن است دیابتِ خاموش، کاملاً بی علامت باشد اما آسیب‌های ناشی از قند بالا، به بدن شروع‌شده باشد.
افراد در معرض پیش دیابت
با تشخیص و درمان زودهنگام دیابت پیش دیابت، می‌توان قند خون را به حالت عادی برگرداند، یا حداقل سرعت پیشروی آن را کند نمود. به این منظور چنانچه فرد یکی از عوامل خطر زیر را داشته باشد، حتی اگر هیچ‌گونه علامتی نداشته باشد، باید برای بررسی کردن قند خون خود، به پزشک مراجعه کند. این عوامل خطر عبارت‌اند از:
- اضافه‌وزن و چاقی (خصوصاً چاقی ناحیه شکم)
- نداشتن فعالیت بدنی
- سابقه دیابت در بستگان درجه‌یک
- سابقه دیابت بارداری
- فشارخون بالا
- بالا بودن چربی‌های خون (به‌ویژه تری گلیسیرید بالا و یا HDL پایین)
- سابقه تخمدان پلی کیستیک
- تکرر ادرار (خصوصاً در طی شب)
- احساس خستگی مفرط
- خارش یا برفک در ناحیه تناسلی
- تأخیر در بهبود زخم‌ها
- تشنگی زیاد
- تاری دید
- کاهش وزن بدون رعایت رژیم
- کاهش وزن
- سابقه بیماری‌های قلبی_عروقی
- بالا بودن مقاومت به انسولین در بدن
تشخیص پیش دیابت (عدد پیش دیابت)
معمولاً پزشک از طریق انجام حداقل یکی از آزمایش‌های زیر قادر به تشخیص پیش دیابت خواهد بود. در ادامه محدوده‌های تشخیص پیش دیابت در خصوص هریک از آزمایش‌ها بیان‌شده است.
- قند خون ناشتا: اگر قند خون ناشتا در محدوده 100-125 mg/dl قرار داشته باشد.
- قند 2 ساعته: چنانچه محدوده قند خون 2 ساعته ی فرد (2 ساعت پس از خوردن 75 گرم گلوکز خوراکی)، بین 140 تا 199 باشد.
- هموگلوبین ای وان سی (HbA1c): درصورتی‌که هموگلوبین ای وان سی، در محدوده 4/6_7/5 باشد.
چنانچه نتایج آزمایش قند خون فرد در محدوده طبیعی باشد، توصیه می‌شود هر 3 سال یک‌بار آزمایش تکرار شود. حال اگر نتیجه آزمایش، مرحله پیش دیابت را نشان دهد، ضمن تغییر سبک زندگی باید سالانه، آزمایش قند خون تکرار شود.
درمان پیش دیابت
چنانچه فردی در بستگان درجه‌یک خود (پدر، مادر، خواهر یا برادر) سابقه ابتلا به دیابت نوع 2 داشته باشد، می‌تواند با اصلاح سبک زندگی از بروز دیابت پیشگیری کند یا حداقل پیشرفت آن به سمت دیابت نوع دو را به تعویق بیندازد. در برخی موارد پزشک در پیش دیابت دارو تجویز می‌کند، اما باید بدانید که در مرحله پیش دیابت، دارودرمانی به‌تنهایی کمک‌کننده نیست. بلکه حتماً باید فرد سبک زندگی سالمی نیز داشته باشد.
اصلاح سبک زندگی شامل موارد زیر می‌باشد:
- رعایت برنامه غذایی سالم
- انجام فعالیت بدنی
- کاهش وزن
- مدیریت استرس
- ترک دخانیات
- داشتن خواب مناسب
1- رعایت برنامه غذایی سالم
برنامه غذایی افراد پیش دیابتی باید متنوع، متعادل و متناسب با نیازهای بدن فرد باشد. انتخاب‌های غذایی اهمیت بسیاری دارد. توصیه می‌شود فرد از گروه سبزی‌ها به وفور در رژیم غذایی روزانه خود بگنجاند. همچنین به‌جای غلات تصفیه‌شده (مثل نان سفید برنج سفید و غلات بدون سبوس) از غلات کامل استفاده شود. غلات کامل حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی، سبوس یا فیبر هستند. آنزیم‌های گوارشی به‌راحتی نمی‌توانند نشاسته‌ای که همراه با سبوس و فیبر است را بشکنند و به قند تبدیل کنند. به همین دلیل مصرف غلات کامل که حاوی سبوس و فیبر هستند به کنترل بهتر قند خون کمک می‌کنند.
همچنین بهتر است در انتخاب منابع چربی دقت شود. چربی‌های غیراشباع که در روغن‌های گیاهی مایع مانند، روغن‌زیتون، مغزها، دانه‌ها و آووکادو وجود دارند، انتخاب‌های مناسب‌تری هستند. از سوی دیگر، چربی‌های ترانس که در کره، مارگارین، غذاهای سرخ‌شده و رستورانی، روغن‌های حیوانی و روغن‌های جامد هیدروژنه وجود دارند، انتخاب مناسبی نیستند. فرد مبتلا به‌پیش دیابت بهتر است از لبنیات کم‌چرب به‌جای انواع پرچرب آن‌ها استفاده کند. همچنین مصرف زیاد پوره سیب‌زمینی، سیب‌زمینی سرخ‌شده، گوشت‌های قرمز یا فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس در مسیر تغذیه سالم توصیه نمی‌شود.
رژیم غذایی افراد مبتلا به‌پیش دیابت باید محدود از کربوهیدرات‌های ساده (مانند قند و شکر) باشد. توصیه می‌شود به شکر پنهان موجود در خوراکی‌ها نیز توجه شود. زیرا تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های حاوی شکر می‌تواند باعث افزایش تری‌گلیسرید، کاهش HDL و افزایش مقاومت به انسولین شود. همه این موارد ازجمله عوامل خطر بروز دیابت، محسوب می‌شوند.
2- انجام فعالیت بدنی
جهت جلوگیری از ابتلا به‌پیش دیابت و دیابت نوع 2 توصیه می‌شود فرد به‌طور منظم فعالیت بدنی و ورزش انجام دهد. فعالیت ورزشی منظم یک جزء کلیدی در مدیریت دیابت به شمار می‌آید که از طریق افزایش مصرف قند خون، منجر به کاهش وزن و کنترل بهتر قند خون می‌شود. همچنین فعالیت بدنی می‌تواند حساسیت به انسولین را افزایش دهد و چربی شکمی را کاهش دهد. انجمن دیابت آمریکا برای مدیریت بهتر قند خون، توصیه می‌کند 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط در هفته انجام شود. توصیه می‌شود این زمان بین 3 روز در هفته تقسیم شود. بنابراین ورزش منظم علاوه بر کاهش احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 می‌تواند ریسک سایر بیماری‌های مزمن را کاهش دهد.
در کنار داشتن برنامه ورزشی، افزایش میزان فعالیت روزانه نیز حایز اهمیت است. مثلاً هنگام تماشای تلویزیون حرکات کششی انجام دهید، موقع صحبت با تلفن راه بروید یا خودروی خود راکمی دورتر از محل کار پارک کنید تا فرصتی برای پیاده‌روی داشته باشید.
جهت شرکت در کلاس ها با شماره 82433-021 تماس بگیرید.
مدرسه دیابت گابریک
برای مشاهده کلاس های آموزشی کلیک کنید3- کاهش وزن
اضافه‌وزن و چاقی یکی از مهم‌ترین علل ایجاد پیش دیابت و دیابت نوع 2 می‌باشد. مطالعات نشان داده‌اند که در افراد پیش دیابت کاهش 5_10% وزن بدن تا حد زیادی می‌تواند از بروز دیابت نوع 2 پیشگیری کند یا حداقل بروز آن را به تعویق بیندازد. اگر اضافه‌وزن دارید استفاده از راهکارهای زیر کمک می‌کند تا غذای کمتری میل کنید:
- آهسته غذا بخورید تا مغز فرصت ارسال پیام‌های سیری به بدن را داشته باشد.
- پس از سیر شدن از سفره غذا فاصله بگیرید.
- مقابل تلویزیون غذا نخورید.
4- ترک مصرف دخانیات
یکی از عوامل خطر بروز دیابت مصرف سیگار، دخانیات و حتی سیگارهای الکترونیکی است. گفته می‌شود افراد سیگاری 30 تا 40% بیشتر از افراد غیر سیگاری در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند. ترک سیگار و دخانیات در مسیر کنترل قند خون اهمیت بسیاری دارد؛ چراکه سیگار کشیدن به دلیل بالا رفتن مقاومت به انسولین، کنترل دیابت را دشوار می‌سازد. لازم به ذکر است افراد مبتلابه دیابت که سیگار می‌کشند، بیشتر از افراد مبتلابه دیابت غیر سیگاری در معرض ابتلا به عوارض دیابت، به‌ویژه عوارض قلبی ـ عروقی قرار دارند.
5- مدیریت استرس
بسیاری از ما استرسهای مختلفی را در طول زندگی تجربه می‌کنیم؛ چه استرسهای مقطعی مرتبط به یک‌زمان خاص و چه استرس مربوط به فشار کاری زیاد یا شرایط زندگی. استرس نه‌تنها باعث ایجاد احساس ناخوشایند در ما می‌شود، بلکه روی سلامتی و عملکرد بدن تأثیر می‌گذارد؛ در زمان استرس سطح هورمون‌های کورتیزول، اپی‌نفرین و گلوکاگون افزایش می‌یابد که اثر آن‌ها ضد اثر انسولین است و منجر به افزایش قند خون می‌شوند. در این راستا ورزش‌هایی مانند یوگا می‌تواند کمک‌کننده باشد. استرس طولانی‌مدت می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی، دیابت، افسردگی، فشارخون بالا و ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن شود. بنابراین بسیار مهم است که مدیریت استرس را جدی بگیریم. در صورت لزوم می‌توان از راهنمایی مشاورین، روانشناسان و متخصصین نیز کمک گرفت.
6-داشتن خواب مناسب
مطالعات نشانگر آن هستند که داشتن خواب کافی و باکیفیت شبانه، در کنترل قند خون و اشتها مؤثر است. چنانچه کمتر از 5 الی 6 ساعت خواب باکیفیت شبانه داشته باشید، این امر شما را در معرض خطر چاقی و دیابت نوع 2 قرار می‌دهد. چنانچه کیفیت خواب شما نامناسب است، از مصرف کافئین و الکل پرهیزکرده و تلاش کنید استرسهای خود را مدیریت کنید. درصورتی‌که مشکل خواب شما با رعایت این نکات برطرف نشد، بهتر است در این خصوص با پزشک خود مشورت کنید.
