دیابت نوع یک چیست؟ علل، علائم و راه‌های کنترل این بیماری

علت دیابت نوع یک

انسولین هورمونی حیاتی برای ادامۀ فعالیت بدن است. انسولین مثل کلید، قفل سلول‌های بدن را باز می‌کند تا قند خون وارد سلول‌ها شود و انرژی لازم برای سلول‌ها و بدن را تأمین کند. اختلال در عملکرد یا ترشح انسولین باعث می‌شود قند وارد سلول نشود و در خون تجمع پیدا کند؛ درنتیجه قند خون فرد بالا می‌رود و نشانه‌های دیابت ظاهر می‌شود.

احتمالاً زمینه‌های ارثی یا ژنتیکی و عوامل محیطی در ابتلا به دیابت نوع یک نقش دارند. محققان بر این باورند که این بیماری، ممکن است تا مدت‌ها خاموش باشد و براثر یک محرک محیطی مثل شوک عصبی، مصرف بعضی داروها یا ورود ویروس به بدن، نمایان شود. محققان بر این باورند که عوامل ژنتیکی و محیطی، مانند عفونت‌های ویروسی، استرس‌های شدید و مصرف بعضی داروها می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند.

علائم دیابت نوع یک

۱. احساس تشنگی: احساس تشنگی مداوم و شدید بدون دلیل می‌تواند نشانه‌ای از دیابت باشد.

۲. تکرر ادرار و افزایش حجم ادرار: افزایش قند در خون و دفع آن از راه ادرار باعث می‌شود همراه آن آب بیشتری هم دفع شود. به همین دلیل افراد دیابتی که قند بالایی دارند دچار تکرر ادرار و افزایش حجم ادرار می‌شوند.

۳. گرسنگی مداوم: افراد مبتلا به دیابت ممکن است علی‌رغم خوردن غذا، گرسنگی مداوم و بیش‌ازحد را تجربه کنند. این اتفاق به‌دلیل ناتوانی بدن در استفاده از گلوکز به‌عنوان منبع انرژی است که در پی آن بدن احساس نیاز بیشتری به دریافت غذا دارد.

۴. کاهش وزن: کاهش وزن بدون دلیل از دیگر علائم دیابت نوع یک است. کاهش وزن اغلب به‌دلیل تخریب بافت عضلات و چربی‌هاست که به‌خاطر تولید انرژی برای سلول‌ها اتفاق می‌افتد.

۵. تاری دید: دیابت می‌تواند باعث تاری دید و سایر مشکلات بینایی شود؛ به‌خصوص اگر قند خون برای مدت طولانی بالا باشد.

۶. احساس خستگی: افراد مبتلا به دیابت ممکن است احساس خستگی شدید و مداوم کنند؛ زیرا بدن نمی‌تواند گلوکز را به انرژی تبدیل کند.

۷. مورمور شدن انگشتان: ممکن است افراد دیابتی مشکلاتی در عروق خونی خود داشته باشند که باعث مورمور شدن و درد در انگشتان می‌شود.

۸. ترمیم آهستۀ زخم‌ها و کبودی‌ها: افزایش قند خون باعث کاهش توانایی بدن در مبارزه با عفونت‌ها و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده می‌شود. همچنین، مشکلات عروقی ناشی از دیابت ممکن است منجر به کاهش جریان خون در نواحی زخم‌شده شود، که روند بهبودی را کند می‌کند.

اگر شما یا فردی از اطرافیانتان این علائم دیابت نوع یک را تجربه کردید، مراجعۀ فوری به پزشک ضروری است.

تشخیص دیابت نوع یک

پزشک برای تشخیص دیابت نوع یک از آزمایش‌های تشخیصی زیر استفاده می‌کند:

• آزمایش قند خون ناشتا (FBS)
• آزمایش تحمل گلوکز (OGTT)
• آزمایش HBA1C (اندازه‌گیری میانگین قند خون سه‌ماهه)
• بررسی اتوآنتی‌بادی‌های مرتبط با دیابت نوع یک
• تصویربرداری از اعضای بدن

بررسی نتایج این آزمایش‌ها به پزشک در تشخیص دیابت و نوع آن کمک می‌کند.

محدودۀ قند خون برای تشخیص دیابت نوع یک و شرایط غیردیابت به شرح زیر است:

نکته: اندازه‌گیری قند خون با دستگاه‌های خانگی، معیاری برای تشخیص دیابت نوع یک نیست، اما ابزار مهمی برای پایش قند خون بعد از تشخیص است. لازم به ذکر است تشخیص نهایی دیابت به عهدۀ پزشک است.

درمان دیابت نوع یک

باوجود تمام پیشرفت‌های علمی و پزشکی که تا امروز صورت گرفته، هنوز درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد. بااین‌حال دیابت و عوارض آن کاملاً قابل‌کنترل و پیشگیری است.

راهکارهای کنترل قند خون در دیابت نوع یک

۱. انسولین درمانی

انسولین اصلی‌ترین روش درمان دیابت نوع یک است. پزشک براساس نیاز هر فرد ترکیبی از انسولین‌های سریع‌اثر، متوسط‌اثر و طولانی‌اثر، دوز آن‌ها و تعداد دفعات تزریق را تجویز می‌کند.

۲. شمارش کربوهیدرات

شمارش کربوهیدرات وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌ها در کل روز به تنظیم دوز انسولین و مدیریت بهتر قند خون کمک می‌کند.

۳. پایش منظم قند خون

دفعات پایش قند خون با توجه به سطح قند خون و دفعات تزریق انسولین متغیر است. به‌طور کلی باید حداقل 4 بار در روز (قبل از مصرف وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها، قبل از خواب، قبل از ورزش و رانندگی و هرزمانی که احساس افت قند خون داشتید) قندتان را اندازه بگیرید. پایش منظم قند خون باعث حفظ ای‌وان‌سی در محدودۀ طبیعی می‌شود. همچنین می‌توانید به جای دستگاه تست قند از سیستم‌های پایش مداوم قند استفاده کنید تا به‌صورت مداوم از عدد قندتان مطلع باشید.

۴. تغذیۀ سالم

علاوه‌بر شمارش کربوهیدرات، تغذیۀ سالم هم بر کنترل قند خون بسیار موثر است. بهتر است غذاهای کم‌چرب و حاوی فیبر زیاد (مثل میوه‌ها، سبزی‌های غیر نشاسته‌ای و غلات کامل) را در برنامۀ غذایی روزانۀ خود بگنجانید.

۵. ورزش منظم و حفظ وزن سالم

برای شروع ورزش حتماً با پزشک خود مشورت کنید. 150 دقیقه فعالیت بدنی در هفته (حداقل 2-3 بار در هفته) با شدت متوسط به کنترل قند خون و کنترل وزن کمک می‌کند.

۶. آموزش دیابت

آشنایی با روش‌های مدیریت دیابت و درمان‌های موجود دیابت به شما کمک می‌کند، درروند کنترل قند خون عملکرد بهتری داشته باشید و از بروز عوارض دیابت پیشگیری کنید.

جمع‌بندی و توصیه پایانی

دیابت نوع یک بیماری مزمن اما کاملاً قابل‌کنترل است. اگر تشخیص دیابت نوع یک به‌موقع باشد، با رعایت رژیم غذایی مناسب، تزریق منظم انسولین، پایش مستمر قند خون و داشتن سبک زندگی سالم، می‌توانید زندگی سالم و پویایی داشته باشید و از بروز عوارض دیابت پیشگیری کنید. اگر تازه به دیابت نوع یک مبتلا شده‌اید، نگران نباشید! با آگاهی و مدیریت صحیح، می‌توانید زندگی عادی و باکیفیتی را تجربه کنید.